Σαν Σήμερα 15 Ιανουαρίου 1923: Ιδρύεται η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών (ΕΚ)

Ο ΑΣ ΠΑΟΚ ήδη παρουσίασε τα σύμβολα της Ένωσης Κωνσταντινουπολιτών (http://www.acpaok.gr/el/article/6832-h-agia-sofia-twn-kwnstantinoypolitwn-ths-thessalonikhs - http://www.acpaok.gr/el/article/6905-foros-timhs-sthn-ag.-sofia-neo-istoriko-ntokoymento) κι έκανε μία μικρή εισαγωγή για την ιδρυτική συνέλευση. Ανήμερα της 98ης επετείου της Ένωσης, η ομάδα ιστορίας του ΑΣ ΠΑΟΚ θα δώσει λίγες ακόμα λεπτομέρειες σχετικά με τον σκοπό και τη δράση της.

Η ΕΚ ξεκίνησε ως ένας καθαρά κοινωνικοπολιτικός σύλλογος. Δημιουργήθηκε με σκοπό την οργάνωση, την περίθαλψη αλλά και την ψυχαγωγία των εκ Κωνσταντινουπόλεως προσφύγων με απώτερο σκοπό την επιστροφή στην πατρίδα τους.

Για την επιτυχία του σκοπού αυτού η ΕΚ θεώρησε απαραίτητη την δημιουργία μιας κοινής ομοσπονδίας προσφύγων. Η ΕΚ έπιασε αμέσως δουλειά αποκτώντας πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης. Ξεκίνησε την πολιτογράφηση των προσφύγων της Μακεδονίας εκδίδοντας άμεσα ταυτότητες αλλα και εκλογικά βιβλιάρια μέσα στα επόμενα χρόνια.

Την ίδια χρονιά στα γραφεία της ΕΚ ιδρύθηκε η Γενική Συνομοσπονδία Προσφύγων Μακεδονίας-Θράκης ενώ στον ίδιο χώρο γινόταν κάθε χρόνο η οργάνωση του Παμπροσφυγικού Συνεδρίου.

Η ΕΚ ανέλαβε την ευθύνη των διαπραγματεύσεων για την αποκατάσταση των προσφύγων μετά το θέμα που προέκυψε από την Ελληνοτουρκική Συμφωνία. Οι Κωνσταντινουπολίτες της Ελλάδας ήταν εγκλωβισμένοι καθώς από την μία η Ελληνική Κυβέρνηση δεν τους θεωρούσε πρόσφυγες αλλά ανταλλάξιμους όπως η Συμφωνία όριζε και από την άλλη δεν μπορούσαν να γυρίσουν στις πατρίδες τους γιατί οι Τούρκοι είχαν ήδη δημεύσει τις περιουσίες τους. Το αποτέλεσμα ήταν οι Κωνσταντινουπολίτες να μην μπορούν να αποκτήσουν Ελληνική ιθαγένεια και ως εκ τούτου δεν είχαν δικαίωμα ψήφου αλλά ούτε και άσκησης ορισμένων επαγγελμάτων. Το πρόβλημα ξεπεράστηκε και εν συνεχεία το 1930 η Σύμβαση της Άγκυρας (Ν. 4793/1930) περί «οριστικής εκκαθαρίσεως των ζητημάτων των προκυπτόντων εκ της εφαρμογής της Συνθήκης της Λωζάνης και της Συμφωνίας Αθηνών εν σχέσει με την ανταλλαγή πληθυσμών», προέβλεπε την καταβολή αποζημιώσεων σε «Έλληνες ορθόδοξους Τούρκους υπηκόους, μη ανταλλάξιμους».

Τελικά πάλι με δικό της αγώνα η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών κατάφερε και πέρασε κάποιες αλλαγές στο νομοσχέδιο (Ν. 5170/1931) περί «εκτιμήσεως περιουσιακών στοιχείων κλπ., και προσδιορισμού της καταβλητέας αποζημιώσεως». Σημαντικό ρόλο έπαιξε και η βοήθεια του Προέδρου του ΠΑΟΚ και τότε Βουλευτή Θεσσαλονίκης Πέτρου Λεβαντή.

Η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών από την πρώτη μέρα ενδιαφέρθηκε και για την ψυχαγωγία των προσφύγων. Δημιούργησε βιβλιοθήκη και λέσχη και διοργάνωσε πολλές διαλέξεις και γιορτές με σκοπό να φέρει σε στενότερη επικοινωνία τους πρόσφυγες με τον «αδελφόν Μακεδονικόν λαόν» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Η ΕΚ διοργάνωνε διαλέξεις εθνικού, θρησκευτικού και ιστορικού περιεχομένου αλλά και εκδρομές στην Κωνσταντινούπολη καθ'όλη τη διάρκεια της ιστορίας της.

Η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών όπως είπαμε ήταν η πρώτη ένωση αλλά και η "μάνα" των Κωνσταντινουπολιτών στην Ελλάδα, η οποία λειτουργούσε πάντα με γνώμονα την αλληλεγγύη μεταξύ των προσφύγων αλλά και την άμεση ηθική και οικονομική τους βοήθεια. Ως "μάνα" των προσφύγων Κωνσταντινουπολιτών, προέβλεψε από το πρώτο καταστατικό τη δημιουργία παραρτημάτων.

Πρώτος πρόεδρος της ΕΚ ήταν ο γνωστός Πόντιος γιατρός Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου. Ο Θεοφυλάκτου ήταν κεφάλαιο του Ποντιακού Ελληνισμού, οραματιστής, αγωνιστής του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου και πρωτεργάτης της ίδρυσης της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης. Ο Θεοφυλάκτου βοήθησε στην αρχή την ΕΚ αλλά σαν πρωτεργάτης επίσης του Συλλόγου Ποντίων και της Ομοσπονδίας και Συνομοσπονδίας Ποντίων, παρέδωσε σύντομα την θέση του προέδρου παραμένοντας όμως στο διοικητικό συμβούλιο. Αξίζει η αναφορά μιας μικρής ιστορίας με πρωταγωνιστή τον Θεοφυλάκτου ώστε να κατανοήσουμε το πνεύμα του. Από το 1928 και για περίπου ένα χρόνο διετέλεσε επί Ελ. Βενιζέλου Υπουργός, Γενικός Διοικητής Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, αλλά παραιτήθηκε τονίζοντας ότι αν ο θεσμός της γενικής διοίκησης δεν έχει πραγματική εξουσία, «είναι αργομισθία». Επίσης ανέφερε ότι τα προβλήματα της χώρας θα μπορούσαν να λυθούν αν δεν αποφάσιζε για όλα το Κέντρο!

Δυστυχώς τα όνειρα των Κωνσταντινουπολιτών για την επιστροφή στις πατρίδες τους δεν εκπληρώθηκαν. Ο αριθμός των προσφύγων πολλαπλασιάστηκε όπως και τα μέλη της ΕΚ και πλέον το παλιό καταστατικό δεν κάλυπτε τις νέες ανάγκες που είχαν δημιουργηθεί. Έτσι λοιπόν το Φεβρουάριο του 1924 συντάχθηκε νέο καταστατικό το οποίο ψηφίστηκε στις 6 Απριλίου του ίδιου έτους. Πλέον, η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών ως η "ιστορική συνέχεια" των σωματείων της Πόλης, ακολουθώντας τον δρόμο του Ερμή του Πέρα θα προσθέσει και το αθλητικό στοιχείο στις δραστηριότητες του συλλόγου.

Ένα από τα σημαντικότερα έργα που άφησε πίσω της η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών στην πόλη της Θεσσαλονίκης ήταν η λύση του θέματος της στέγασης των προσφύγων. Το πρόβλημα της στέγασης υπήρχε ήδη από το 1923. Η ΕΚ το 1961 δημιούργησε τον Οικοδομικό Συνεταιρισμό «Η Κωνσταντινούπολις» ο οποίος κατασκεύασε τον οικισμό των Κωνσταντινουπολιτών ώστε να στεγαστούν όσο το δυνατόν περισσότεροι από τους 60.000 Κωνσταντινουπολίτες της Θεσσαλονίκης. Ως γενέθλια ημέρα του οικισμού θεωρείται... η χθεσινή 14 Ιανουαρίου 1963, ημέρα όπου υπογράφηκε το προσύμφωνο για την αγορά της γης, 40 χρόνια μετά από την ίδρυση της Ένωσης. (www.konstantinoupolitika.gr/ιστορικο)

Η Ένωση Κωνσταντινουπολιτών έπαιξε κεντρικό ρόλο στην αποκατάσταση μέχρι και του τελευταίου κύματος προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη την δεκαετία του ΄60, επιτελώντας παράλληλα και τεράστιο φιλανθρωπικό έργο. Με την ενσωμάτωση των προσφύγων στην τοπική κοινωνία, ο ρόλος της σταδιακά ατόνησε. Ο σκοπός της Ένωσης είχε εκπληρωθεί. Η κληρονομιά που άφησε άντεξε με πείσμα στο πέρασμα του χρόνου και καθόρισε τον χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης. Ένα κομμάτι της ένωσης που επιβιώνει στο σήμερα και συνεχίζει το έργο της είναι το αθλητικό της τμήμα, ο Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών.

Ο ΠΑΟΚ έχει την ιερή υποχρέωση να μεταλαμπαδεύει σε κάθε γενιά φιλάθλων την ιστορία του ενδοξότερου και πιο περήφανου Σωματείου της χώρας. Για τον λόγο αυτό, σύστησε ομάδα εργασίας από μέλη του, τα οποία έχουν την ευθύνη να εντρυφήσουν στα πιο άγνωστα σημεία της ιστορικής αλήθειας, και τα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά.