Φόρος τιμής στην Αγ. Σοφιά (νέο ιστορικό ντοκουμέντο)

Η σημερινή μουσουλμανική προσευχή μέσα στον ιστορικό καθεδρικό ναό του εν Κωνσταντινουπόλει Οικουμενικού Πατριαρχείου, ναός που τα τελευταία 85 χρόνια λειτουργούσε ως Μουσείο, ανακαλεί στη μνήμη μας την αποφράδα ημέρα της Άλωσης του 1453. Μια ημέρα που άλλαξε την πορεία ολόκληρου του Μεσαιωνικού ελληνισμού και δεν ξεχάστηκε ποτέ από τους κληρονόμους της ελληνικής μεσαιωνικής αυτοκρατορίας. Η 24η Ιουλίου είναι επίσης επέτειος και της υπογραφής του τελικού κειμένου της Συνθήκης της Λωζάννης, που οδήγησε σε οριστικό ξεριζωμό περίπου 1.500.000 Έλληνες της Ανατολής, Μικρασιάτες (Πόντιους, Ίωνες, Καππαδόκες κλπ.) και Θρακιώτες.

Οι πρόσφυγες Κωνσταντινουπολίτες, που εγκαταστάθηκαν από το 1922 και μετά στη Θεσσαλονίκη ίδρυσαν, όπως σημειώσαμε σε προηγούμενη ανακοίνωση ιστορικού περιεχομένου, την «Ένωση Κωνσταντινουπολιτών» (ΕΚ) τον Ιανουάριο του 1923 και επέλεξαν ως σφραγίδα του συλλόγου του τον ναό της Αγίας Σοφίας, όπως αναφέρει και το σχετικό άρθρο στον Κανονισμό της Ένωσης, που εκδόθηκε την ίδια χρονιά. Ένα χρόνο αργότερα, και συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 1924, η ΕΚ προέβη σε τροποποίηση του Καταστατικού της, καθώς παρά τις αρχικές προσδοκίες για επιστροφή των προσφύγων στην πατρίδα Πόλη, τα γεγονότα δεν ευνόησαν αυτήν την εξέλιξη. Η προσωρινή εγκατάσταση στη Θεσσαλονίκη ήταν φανερό ότι θα ήταν πλέον μακροχρόνια, ίσως και ισόβια.

Εκτός από τη σφραγίδα τους, οι Κωνσταντινουπολίτες πρόσφυγες στο τροποποιημένο καταστατικό της Ένωσης, που συντάχθηκε τον Φεβρουάριο και εγκρίθηκε στη συνέχεια από τη Γενική Συνέλευση της 6η Απριλίου 1924 επέλεξαν ως ημέρα εορτής του συλλόγου την 29ηΜαΐου, ορίζοντας ότι θα τελείται σχετικό μνημόσυνο στη μνήμη των τελευταίων υπερασπιστών του Βυζαντίου το 1453 (άρθρο 36).

Στο ίδιο Καταστατικό προβλέπεται για πρώτη φορά και η ίδρυση Αθλητικού Τμήματος (άρθρο 27) μέσα από το οποίο ιδρύθηκε ο ΠΑΟΚ, δύο χρόνια αργότερα.

Αγία Σοφία... και 1453... Δεν θα μπορούσε βέβαια να λείψει από την Ένωση Κωνσταντινουπολιτών της Θεσσαλονίκης και ο δικέφαλος αετός! Στο εξώφυλλο του Καταστατικού του 1924 δεσπόζει μάλιστα ένας δικέφαλος αετός που μόνο τυχαίος δεν είναι!

Παρατηρώντας τον δικέφαλο της ΕΚ βλέπουμε ότι ο αετός κρατάει στο ένα πόδι τη σφαίρα με τον σταυρό, που συμβολίζει την παλιά χριστιανική βυζαντινή οικουμένη, αλλά στο άλλο πόδι κρατά όχι σπαθί, αλλά πάλι ένα σταυρό! Δεν είναι δηλαδή ο κλασικός δικέφαλος που χρησιμοποιούν όλοι όσοι οικειοποιούνται το καθιερωμένο εκκλησιαστικό σύμβολο. Γιατί διάλεξαν αυτόν το δικέφαλο οι πρόσφυγες Κωνσταντινουπολίτες; Η απάντηση είναι απλή. Γιατί αυτός ο δικέφαλος είναι ο θυρεός του Αγίου Γεωργίου στο Πατριαρχείο, στο Φανάρι!

Τι άλλο θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως ταυτότητα οι πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη; Τον δικέφαλο αετό του Πατριαρχείου, την Αγία Σοφία και το 1453 ως ημέρα μνήμης της ένδοξης και ταυτόχρονα θλιβερής ιστορίας του οικουμενικού ελληνισμού. Σήμερα δυστυχώς η θλιβερή επέτειος της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης συνδέεται και με την τρίτη άλωση της Αγίας Σοφίας, μετά τη μετατροπή του ιστορικού ναού και πάλι σε τζαμί και την προγραμματισμένη μουσουλμανική προσευχή εντός αυτού σήμερα.

Η Συνθήκη της Λωζάννης αν και δεν έθιγε σε τίποτα θεωρητικά το Πατριαρχείο στο κείμενό της, πρακτικά οδήγησε στη σταδιακή απαξίωση τόσο του ρόλου του εντός Τουρκίας, με την ίδρυση του (αποτυχημένου) «Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου» του παπα-Ευθυμ, όσο και της οικουμενικής διάστασής του (είναι βέβαια ο αρχαιότερος θεσμός της Κωνσταντινούπολης, που επιβιώνει μέχρι και τις μέρες μας). Το σημείο αναφοράς των προσφύγων Κωνσταντινουπολιτών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αντιμετωπίζεται, όπως όλοι ξέρουμε, από την εποχή της Συνθήκης της Λωζάννης και μετά, απλώς σαν μια απλή «Εκκλησία των Ρωμιών» της Τουρκίας. Μετά το Πατριαρχείο ήρθε τώρα και το χτύπημα στην Αγία Σοφία.

Ο ΑΣ ΠΑΟΚ αγωνίστηκε με τις μικρές του δυνάμεις για την όσο το δυνατόν ευρύτερη προβολή του θέματος της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και την αποτροπή αυτής της λυπηρής εξέλιξης συναισθανόμενος την ευθύνη που έχει ως σύλλογος απέναντι στην ιστορία και τις αξίες των ιδρυτών του αλλά και όλων των προσφύγων που εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν για πάντα την πατρίδα τους. Μια ιστορία γεμάτη θλίψη, πόνο και αίμα.